Kỷ niệm 40 năm Ngã ba Đồng Lộc - Những đóa hoa bất tử

Đài tưởng niệm
10 cô gái Ngã ba Đồng Lộc.
NDĐT - Lễ kỷ niệm 40 năm huyền thoại Ngã ba Đồng Lộc sẽ được tổ chức từ 16 đến 24-7-2008 bằng một chương trình hoành tráng, tôn nghiêm. Lễ kỷ niệm cũng là ngày hội dành cho lực lượng thanh niên xung phong 40 năm về trước cùng hội ngộ nhớ về một thời máu lửa của dân tộc.

Bắt đầu lễ kỷ niệm sẽ là lễ rước 10 xe hoa từ ngã ba Đồng Lộc về TP Hà Tĩnh được diễn hành qua các phố lớn. Cùng đó, một lễ cầu siêu cho các hương hồn liệt sĩ tại Nghĩa trang Đồng Lộc, do Giáo hội Phật giáo Việt Nam chủ trì. Tạo điểm nhấn cho ngày đầu tiên là màn biểu diễn thả đèn trời kết thành bông hoa do nghệ nhân Hà Tây Nguyễn Tiến Dần thực hiện.

Trên bầu trời Hà Tĩnh, bốn quả pháo thăng thiên mở ra 10 chiếc dù treo đèn sáng ở độ cao 80 mét, tượng trưng cho anh linh bất tử của 10 nữ anh hùng. Trong màn đêm lung linh ánh đèn, hoa và nến, hàng ngàn người dân cùng tưởng nhớ về những cô gái trẻ xả thân cho đất nước. 40 ngọn đèn trời mang những dải lụa, chùm hoa rực rỡ trong đó có bốn ngọn đèn mang dòng chữ đỏ: 10 cô gái Nga ba Đồng Lộc bất tử.

Xây dựng lại đồi La Thị Tám-Đồng Lộc cũng là một hoạt động trọng tâm của Lễ kỷ niệm. Đồi La Thị Tám sẽ được làm thành bông hoa hướng dương kỷ lục với đường kính 20m, có 10 cánh hoa tượng trưng cho 10 nữ anh hùng liệt sĩ. Trong khuôn khổ chương trình sẽ có sự hiện diện của bức tranh cát về 10 nữ anh hùng, tranh do nghệ nhân tranh cát Ý Lan thực hiện rất công phu, kèm đó là chữ ký của Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết ký đề tặng Nga ba Đồng Lộc.

Chương trình giao lưu nghệ thuật với tên gọi “Đồng Lộc-Những đoá hoa bất tử” là hoạt động trọng tâm của Lễ hội. Chương trình sẽ diễn ra vào tối 24-7 tại Tượng đài lịch sử Chiến thắng Ngã ba Đồng Lộc. Chương trình tái hiện những hồi ức lịch sử vẻ vang của chiến thắng Ngã ba Đồng Lộc, sự tri ân của các thế hệ người Việt Nam với 10 cô gái thanh niên xung phong ở Ngã ba Đồng Lộc nói riêng và lực lượng thanh niên xung phong Việt Nam nói chung trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước.


Tranh cát 10 cô gái Đồng Lộc của nghệ nhân Ý Lan.

Chương trình được thực hiện theo ba phần. Phần một giới thiệu những tiết mục nghệ thuật mang chủ đề “Vầng trăng và những huyền thoại”; Phần hai “Huyền thoại tuổi 20” bao gồm những ca khúc: Bức thư gửi mẹ, Hồn thiêng 10 trái tim hồng, Người con gái sông La, Mười cô gái Đồng Lộc…Gặp gỡ các nhân chứng sống đã từng chiến đấu và dâng hiến tuổi thanh xuân của mình trên chiến trường Đồng Lộc năm xưa như đồng chí Việt Cường-nguyên Bí thư tỉnh uỷ Hà Tĩnh năm 1968, nhạc sĩ Doãn Nho-người đã từng chiến đấu trên chiến trường Đồng Lộc để có tác phẩm Người con gái sông La. Điểm nhấn của đêm giao lưu nghệ thuật sẽ là màn trình diễn “Những đoá hoa bất tử”- màn sắp đặt không gian, hình thể, âm thanh ánh sáng tái hiện khoảnh khắc thiêng liêng khi 10 cô gái thanh niên xung phong Ngã ba Đồng Lộc hiến dâng tuổi thanh xuân cho quê hương, đất nước.


* Sự kiện Ngã ba Đồng Lộc, Hà Tĩnh đã đi vào lịch sử hào hùng của dân tộc Việt Nam như một địa danh huyền thoại, là tượng đài về ý chí sắt đá và sự hy sinh cao cả của 10 cô gái trẻ cũng như lực lượng thanh niên xung phong trong cả nước. Yết hầu Ngã ba Đồng Lộc nằm trên tuyến đường trọng điểm của đường mòn Hồ Chí Minh. Chỉ tính riêng 240 ngày đêm từ tháng 3 đến tháng 10-1968, không quân địch đã trút xuống đây 48.600 quả bom các loại.

* Chiều 24-7-1968, Tiểu đội 4 thanh niên xung phong được lệnh san lấp hố bom sửa chữa đường, kết hợp sửa chữa hầm trú ẩn, khơi sâu rãnh thoát nước ở đoạn đường độc đạo để nhanh chóng thông đường cho xe qua. Bất ngờ tốp máy bay phản lực quay lại bay từ trong ra thả một loạt bom rơi đúng vào đội hình 10 cô gái. Cả 10 cô gái trẻ ấy đã hy sinh. Ghi sâu tội ác và tôn vinh chiến tích của 10 cô gái tại trọng điểm lịch sử này, Nhà nước đã truy tặng danh hiệu Anh hùng cho 10 cô gái hy sinh tại Ngã ba Đồng Lộc.

* 10 cô gái thanh niên xung phong hy sinh tại ngã ba Đồng Lộc:


1. Chị Võ Thị Tần: Sinh năm 1944 - quê quán xã Thiện Lộc - Can Lộc - Tiểu đội trưởng tiểu đội 4 - C552 - Tổng đội 55


2. Chị Hồ Thị Cúc: Sinh năm 1944 - quê quán: Sơn Bằng - Hương Sơn - Tiểu đội phó - C552 - Tổng đội 55.


3. Chị Nguyễn Thị Nhỏ: Sinh năm 1944 ỏ Đức Lạng -Đức Thọ


4. Chị Dương Thị Xuân: Sinh năm 1947 ở Đức Tân - Đức Thọ.


5. Chị Võ Thị Hợi: Sinh năm 1947 ở xã Thiện Lộc - Can Lộc


6. Chị Nguyễn Thị Xuân: Sinh năm 1948 - quê quán: Vĩnh Lộc - Can Lộc.


7. Chị Trần Thị Hường: Sinh năm 1949 tại thị xã Hà Tĩnh.


8. Chị Hà Thị Xanh: Sinh năm 1949 - ở xã Đức Hoà - Đức Thọ.


9. Chị Trần Thị Rạng: Sinh năm 1950 - ở Thọ Thuỷ - Đức Vinh - Đức Thọ.


10. Chị Võ Thị Hà: Sinh năm 1951 - quê quán: thị trấn Đức Thọ.


Bài ảnh: VIỆT LAM (ND)

Ngã ba Đồng Lộc và 10 bông hoa bất tử

Ngã ba Đồng Lộc trong những ngày tháng bảy thiêng liêng. Nắng rực vàng miền Trung và gió Lào bỏng rát. Nhưng nó cũng không làm mất đi những cảm xúc của phóng viên khi về thăm 10 bông hoa bất tử.
Tượng đài Đồng Lộc - biểu tượng của sức mạnh quyết chiến quyết thắng

"Ngã ba Đồng Lộc - 40 năm"

TT - "Ngã ba Đồng Lộc - 40 năm" (báo Công An, Hội Âm nhạc và Đài truyền hình TP phối hợp thực hiện) là chủ đề đêm nhạc giới thiệu những ca khúc tiêu biểu qua cuộc thi sáng tác ca khúc về mười cô gái đã hi sinh tại ngã ba Đồng Lộc năm 1968 (báo CATP tổ chức), diễn ra lúc 20g ngày 25-5 tại nhà thi đấu Nguyễn Du (116 Nguyễn Du, Q.1).

Chương trình có sự tham gia của NSND Thu Hiền, các ca sĩ Cẩm Vân, Thanh Thúy, Đông Quân, Quỳnh Giang, Thùy Dương, Nam Khánh, Tú Anh, Thu Trang... và dàn nhạc giao hưởng hợp xướng Nhà hát Giao hưởng - vũ kịch TP.HCM.
Q.N.

Về Đồng Lộc nghe chuyện mười cô gái anh hùng

Khu tưởng niệm Ngã ba Đồng Lộc
Những ngày tháng 7 trời Hà Tĩnh nắng như đổ lửa. Không còn con đường đất đỏ nữa, đường Hồ Chí Minh huyền thoại bây giờ rộng thênh và đẹp đến không ngờ. Xe chạy ngang qua huyện Can Lộc, đập ngay vào mắt du khách là một cây cột biểu tượng cao 19,5m với phù điêu ba mặt ghi hình vành tay lái ô tô giữa bông lúa và vòng hoa chiến thắng, khẩu súng trường, cây cuốc chim in trên nền trời xanh ngắt. Ngã ba Đồng Lộc! Một địa danh anh hùng luôn lay động hàng triệu trái tim con người mỗi khi nhắc đến. Ngã ba Đồng Lộc, nơi có 10 cô gái trinh trắng đã anh dũng ngã xuống để cho những đoàn quân từ hậu phương nối liền với tiền tuyến.


"42.900 quả bom phá, 12.000 quả bom từ trường, 96 bom bi... đã đổ xuống đây, tính bình quân 1m2 phải hứng chịu 3 quả bom. Chiều ngày 24.7.1968, máy bay địch đã dội xuống ngã ba này 60 quả bom tấn, 10 cô gái thanh niên xung phong đã ngã xuống...", giọng cô hướng dẫn viên nghẹn lại. Khói hương nghi ngút, trong đoàn khách có người nén tiếng thở dài, khóe mắt rưng rưng. Khu mộ của Tần, Cúc, Nhỏ, Hà, Hợi, Hường, Rạng, Xanh và hai người tên Xuân nằm ở lưng đồi xanh bóng cây. Di ảnh được lau chùi sạch sẽ, bát hương không còn chỗ cắm phần nào cho thấy nơi nghỉ của các chị được chăm sóc khá chu đáo. Nhìn những gương mặt trẻ măng trong ảnh, chợt những chi tiết trong bộ phim Ngã ba Đồng Lộc cứ hiện về rõ mồn một. Sự hy sinh anh hùng đó mọi thế hệ mãi mãi không quên. Hai cây bồ kết đang trổ hoa như thay lời nhà thơ Vương Trọng gửi đến hương hồn các chị:

"Chúng tôi chưa có chồng và chưa ngỏ lời yêu
Ngày bom vùi tóc tai bết đất
Nằm trong mộ rồi mái đầu chưa gội được
Thỉnh cầu đất cằn cỗi nghĩa trang
Cho mọc dậy vài cây bồ kết
Hương chia đều trong hư ảo khói nhang"

Ngay bên cạnh lối vào khu mộ tưởng niệm là hố bom như dấu tích cho những ngày ác liệt năm xưa. Cách đó vài trăm mét là nhà trưng bày, sa bàn tái hiện hình ảnh những cô gái, chàng trai thanh niên xung phong anh hùng xả thân giữa những trận ném bom giữ vững con đường huyết mạch cho xe ra tiền tuyến.

Tháng 7 này, cả nước đang hướng về kỷ niệm ngày thương binh liệt sĩ 27.7. Ngã ba Đồng Lộc là điểm đến mà du khách khó quên. Từ ngã ba Đồng Lộc, du khách còn có thể ghé tham quan mộ đại thi hào Nguyễn Du và khu lưu niệm dòng họ Nguyễn Tiên Điền nổi tiếng. Đến Hà Tĩnh cũng thật khó bỏ qua những danh thắng như chùa Hương Tích với tên gọi "Hoan châu đệ nhất danh lam", Đài Trang Vương 99 bậc tương truyền là nơi đầu tiên vua Kinh Dương Vương lập đô, khu bảo tồn thiên nhiên Vũ Quang...

Đồng Văn

Sự tích về 10 cô gái ngã ba Đồng Lộc

Ngã ba Đồng Lộc nằm trên đường Trường Sơn, thuộc địa phận Đồng Lộc, Can Lộc, Hà Tĩnh. Ngã ba Đồng Lộc có tổng diện tích 50ha nằm gọn trong một thung lũng hình tam giác, hai bên đồi núi trọc, giữa là con đường độc đạo, mặt đường giống như một lòng máng, bom địch thả xuống bên nào đất đá cũng lǎn xuống đường làm cản trở giao thông.

Tất cả mọi con đường từ Bắc vào Nam đều phải vượt qua ngã ba Đồng Lộc. Ngã ba Đồng Lộc được coi như cổ họng, vượt qua được sẽ phân tán toả ra nhiều tuyến đường khác nhau đi vào nam. Ngã ba Đồng Lộc là trọng điểm có tầm quan trọng chiến lược nên trong chiến tranh phá hoại kẻ địch âm mưu ném bom huỷ diệt nhằm chặn đứt sự chi viện sức người, sức của, vũ khí, súng đạn, lương thực... của hậu phương lớn miền Bắc xã hội chủ nghĩa đối với tiền tuyến lớn miền Nam. Chỉ tính riêng 240 ngày đêm từ tháng 3 đến tháng 10/1968 không quân địch đã trút xuống đây 48.600 quả bom các loại.

Hồi 17h ngày 24/7/1968 tiểu đội 4 thanh niên xung phong được lệnh trọng điểm ở khu vực địch vừa thả bom để san lập hố bom sửa chữa đường, kết hợp sửa chữa hầm trú ẩn khơi sâu rãnh thoát nước ở đoạn đường độc đạo để nhanh chóng thông đường cho xe qua. Tiểu đội 4 hôm ấy có 10 cô gái trẻ:

Võ thị Tần - 22 tuổi - tiểu đội trưởng
Hồ Thị Cúc - 21 tuổi - tiểu đội phó
Võ Thị Hợi - 20 tuổi - chiến sĩ
Nguyễn Thị Xuân - 20 tuổi - chiến sĩ
Dương Thị Xuân - 19 tuổi - chiến sĩ
Trần Thị Rạng - 19 tuổi - chiến sĩ
Hà Thị Xanh - 18 tuổi - chiến sĩ
Nguyễn Thị Nhỏ - 19 tuổi - chiến sĩ
Võ Thị Hạ - 19 tuổi - chiến sĩ
Trần Thị Hường - 17 tuổi - chiến sĩ
Nhận nhiệm vụ xong, các cô đến tại hiện trường gấp rút triển khai công việc với cả niềm vui được gửi gắm trên từng chiếc xe qua nên các cô không hề sợ hãi. Họ làm việc không ngơi tay, vừa cười, vừa nói, vừa ý ới gọi nhau. Bỗng một tốp máy bay phản lực từ h ướng Bắc vào Nam vượt qua trọng điểm. Tất cả các cô nhanh chóng nằm rạp xuống đường. Hết tiếng máy bay các cô lại chồm dậy làm việc. Bất ngờ tốp máy bay phản lực quay lại bay từ trong ra thả một loạt bom rơi đúng vào đội hình 10 cô gái. Các tiểu đội thanh niên xung phong đi sau chồm lên gào thét, nhân dân xóm Bãi Dĩa quanh đấy cũng lao ra gọi tên từng người. Khi đến nơi quả bom vừa nổ chỉ thấy một hố bom sâu hoắm, một vài chiếc xẻng, cuốc vǎng ra nhưng không còn thấy một ai, không nghe thấy một tiếng người. Cả 10 cô gái trẻ ấy đã hy sinh.

Để ghi sâu tội ác và ghi lại chiến tích của 10 cô gái tại trọng điểm lịch sử này Quốc hội và Chính phủ nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã truy tặng danh hiệu anh hùng cho 10 cô gái hy sinh tại ngã ba Đồng Lộc

NHỮNG CÂU CHUYỆN Ở NGÃ BA ÐỒNG LỘC

Phạm Quang Minh
Có lẽ không ai trong chúng ta không ít nhất một lần được nghe đến địa danh "Ngã ba Ðồng Lộc", một cái tên đã đi vào lịch sử dân tộc và gắn liền với những chiến công của các đơn vị Thanh niên xung phong (TNXP) trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Song không phải tất cả chúng ta đều đã có dịp đến Ngã ba Ðồng Lộc, đã nhìn thấy những gì còn lại trên mảnh đất này và đã nghe câu chuyện về những con người ở đây trong thời kỳ máu lửa. Vì vậy, không phải ngẫu nhiên mà chúng tôi đã chọn Ngã Ba Ðồng Lộc làm điểm dừng chân đầu tiên trong chặng đương "Nam Tiến" của mình.

"...Năm 1968 là năm khốc liệt nhất của cuộc chiến tranh. Sau Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu thân, phía chúng ta phải trả giá bằng nhiều tổn thất. Yêu cầu tăng viện cho chiến trường vũ khí, lương thực, xăng dầu để củng cố lực lượng, giữ vững địa bàn trở nên vô cùng cấp thiết. Thêm vào đó, từ ném bom không hạn chế, Mỹ chuyển sang thực hiện kế hoạch ném bon hạn chế, tập trung toàn bộ sức mạnh không quân, hải quân đánh phá ác liệt 4 tỉnh thuộc khu 4 (cũ) nhằm ngăn chặn và cắt đứt con đường chi viện cho tiền tuyến của ta. Ðường Trường Sơn qua sông Lam, sông La đến địa phận Hà Tĩnh phải phơi mình trống trải khoảng 50km giữa đồng bằng. Ðến ngã ba Bãi Vọt, đường chia làm hai nhánh. Một nhánh là đường số 1 men theo bờ biển qua Ðèo Ngang, nằm hoàn toàn trong tầm kiểm soát của máy bay địch, hầu hết các cầu lớn đều bị phá. Nhánh kia là đường 15 qua Ngã ba Ðồng Lộc lên miền Tây Quảng Bình, vì vậy Ngã Ba Ðồng Lộc trở thành yết hầu của mạch giao thông nối liền "hậu phương lớn miền Bắc" với "tiền tuyến lớn miền Nam". Mỹ biết được điều đó nên đã tập trung toàn lực để cắt đứt con đường này, chỉ riêng nửa đầu năm 1968, chúng đã trút xuống nơi đây (tập trung ở 1km vuông xung quanh Ngã Ba Ðồng Lộc) 4.200 quả bom và tên lửa các lọai, không kể bom nổ chậm và mìn sát thương...Người ta đã thống kê rằng, mỗi mét vuông ở Ngã Ba Ðồng Lộc phải gánh chịu ít nhất 3 quả bom TẤN. Bên địch quyết phá thì bên ta quyết giữ, chúng ta đã tập trung mọi nguồn lực để giữ bằng được con đường này. Vào lúc cao điểm nhất, chỉ tại ngã ba này thôi đã tập trung 1,6 vạn người, phần lớn là bộ đội pháo binh và lực lượng TNXP..."

Ðó là những gì chúng tôi đọc được trong Bảo tàng TNXP đặt ngay tại Ngã Ba Ðồng Lộc. Lúc này, cả ngã ba chìm ngập trong mưa, một cơn mưa rất lớn, dấu hiệu của :"..dễ năm nay miền Trung lãi ngập chìm trong nước.."như mọi người bảo nhau. Tuy nhiên, cơn mưa lớn đó không ngăn được dòng người đổ về Ngã ba Ðồng Lộc, chúng tôi có thể thấy hàng loạt ô tô vẫn nối đuôi nhau dừng lại ở trước cửa viện Bảo tàng. Trong tất cả những người đến đây hôm nay, hơn một nửa còn rất trẻ, có lẽ họ giống chúng tôi, những đứa con sinh ra sau chiến tranh nhưng vẫn muốn đi tìm, vẫn muốn biết về một thời kỳ oanh liệt mà cha ông chúng ta đã trải qua.

Trong viện Bảo tàng có một căn phòng dành riêng cho 10 cô gái TNXP ở Ngã ba Ðồng Lộc và đây cũng là phần quan trọng nhất của bảo tàng. 10 cô gái đó là những chiến sĩ thuộc Tiểu đội 4, Ðại đội 2 Tổng đội TNXP 55 của tỉnh Hà Tĩnh do tiểu đội trưởng Võ Thị Tần chỉ huy. Tuổi đời các cô đều còn rất trẻ, chỉ trên dưới 20, ngoài tiểu đội trưởng Võ Thị Tần thì chưa ai có người yêu. Người trẻ nhất tiểu đội là Võ Thị Hà, lúc đôi mắt khép lại Hà mới tròn 17 tuổi.

Các cô gái TNXP này đã có mặt tại Ngã ba Ðồng Lộc vào những ngày ác liệt nhất. Thường thì mọi hoạt động ở Ngã ba Ðồng Lộc đều diễn ra về đêm, ban ngày để mặc cho máy bay Mỹ bắn phá. Nhưng đêm ngày 23/7/1968 có lệnh đặc biệt phải thông đường. Nhận được lệnh của Ðại đội, 10 cô gái TNXP đã ra ngã ba giữa ban ngày với cuốc xẻng trên vai. Ra ngã ba giữa ban ngày làm nhiệm vụ, chỉ có mấy chiếc hầm sơ sài ở chân đồi che chở, mạng sống chỉ hoàn toàn trông chờ vào sự may mắn. Ðúng như dự đoán, sau mấy lần máy bay trinh sát điện tử A35 rẹt qua, buổi chiều hôm ấy 15 lần các tốp máy bay lao tới trút bom vào mục tiêu nhỏ xíu phía dưới ngã ba mù mịt vì khói bom, 3 lần tiểu đội các cô bị bom vùi, nhưng sau đó các cô lại rũ đất đứng lên tiếp tục công việc. Nhưng đến lượt bom thứ 15 ấy, lúc công việc đang dở dang, một quả bom rơi ngay trước cửa hầm của họ. Một phút trôi qua...rồi năm phút trôi qua, trên đài quan sát không thấy ai trong số mười cô rũ đất đứng dậy. Cả trận địa lặng đi rồi òa lên tiếng khóc nức nở của những người đồng đội. Các cô đã hy sinh rồi!...

Khi nghe kể đến đây, những người có mặt trong viện Bảo tàng đều rưng rưng nước mắt. Nhưng mọi người thực sự òa lên khóc khi nghe người hướng dẫn viên kể chuyện về cái chết của tiểu đội phó Hồ Thị Cúc. Sau hơn hai tiếng đồng hồ, đồng đội đã đào đất tìm được xác chín người, đặt lên 9 cái cáng xếp hàng ngang, chỉ riêng có Hồ Thị Cúc là vẫn chưa tìm được. Cả mặt trận quyết tâm phải tìm bằng được Cúc bởi mười cô gái đã cùng chiến đấu bên nhau, gắn bó thân thiết với nhau như chị em một nhà, nên mọi người quyết định phải tìm bằng được Cúc rồi mới tổ chức an táng cho các cô. Nhưng 2 tiếng, 3 tiếng...và đến hết ngày hôm đó, đồng đội vẫn chưa tìm được Cúc. Ðồng đội bật khóc, nhà thơ Yến Thanh đã viết thành một bài thơ:


Cúc ơi
Yến Thanh - (Tác giả đang sống ở TP Vinh)
Tiểu đội đã xếp một hàng ngang
Cúc ơi em ở đâu không về tập hợp?
Chín bạn đã quây quần đủ hết
Nhỏ-Xuân-Hà-Hường-Hợi-Rạng-Xuân- Xanh
A trưởng Võ Thị Tần điểm danh
Chỉ thiếu mình em
(Chín bỏ làm mười răng được!)

Bọn anh đã bới tìm vết cuốc
Ðất sâu bao nhiêu bọn anh không cần
Chỉ sợ em đau nên nhát cuốc chùng
Cúc ơi! Em ở đâu?
Ðất nâu lạnh lắm
Da em xanh
Áo em thì mỏng!
Cúc ơi! Em ở đâu?
Về với bọn anh tắm nước sông Ngàn Phố
Ăn quýt đỏ Sơn Bằng
Chăn trâu cắt cỏ
Bài toán lớp Năm em còn chưa nhớ
Gối còn thêu dở
Cơm chiều chưa ăn

Ở đâu hỡi Cúc
Đồng đội tìm em
Đũa găm, cơm úp
Gọi em
Gào em
Khan cổ cả rồi
Cúc ơi!

Phải chăng hương hồn cô Cúc linh thiêng đã nghe được lời đồng đội. Ba ngày sau, đồng đội tìm thấy thi thể cô nằm sâu trong lòng đất đá, đầu vẫn đội nón, vai vác cái cuốc, các đầu ngón tay đều thâm tím. Mọi người bảo rằng cô đã cố gắng bới đất chui lên nhưng hầm sâu quá... Cuối cùng thì các cô cũng lại được quây quần cùng nhau dưới lòng đất mẹ, khu mộ của các cô đặt dưới một ngọn đồi thoai thoải, cách tượng đài chiến thắng 200 mét.

....Trời vẫn mưa như trút nước. Hương không thể cháy. Dù không thể thắp nén hương lên mộ của mười cô gái, nhưng tất cả mọi người đều mong cho hương hồn các cô được yên nghỉ ngon giấc nơi đây. Tên tuổi của các cô sẽ mãi mãi sống cùng với Ngã ba Đồng Lộc!


Lời thỉnh cầu ở nghĩa trang Đồng Lộc
Vương Trọng

Mười bát nhang cắm thế đủ rồi
Còn hương nữa hãy dành cho người khác
Ngã xuống nơi này đâu chỉ có chúng tôi
Bao xương máu mới làm nên Đồng Lộc

Lòng tưởng nhớ xin chia đều khắp
Như nắng trong thung như cỏ trên đồi!
Hoa cỏ may khâu nặng ống quần, kìa!
Ơi các em cổ quàng khăn đỏ
Bên bia mộ, xếp hàng nghiêm trang thế
Thương các chị lắm phải không?
Thì hãy quay về
Tìm cây non trồng lên đồi Trọ Voi và bao
vùng đất khác
Các chị còn khao khát bóng cây che!

- Hai tám năm trôi qua, chúng tôi
không thêm một tuổi nào
Ba lần chuyển chỗ nằm, lại trở về Đồng Lộc
Thương nhớ chúng tôi, các bạn ơi, đừng khóc
Về bón chăm cho lúa được mùa hơn
Bữa ăn cuối cùng mười chị em không có gạo
Nắm mì luộc chia nhau rồi vác cuốc ra đường!

- Cần gì ư? lời ai hỏi trong chiều
Chúng tôi chưa có chồng và chưa ngỏ lời yêu
Ngày bom vùi tóc tai bết đất
Nằm trong mộ rồi mái đầu chưa gội được
Thỉnh cầu đất cằn cỗi nghĩa trang
Cho mọc lên vài cây bồ kết
Hương chia đều trong hư ảo khói nhang..

6/2001.